Revista 1

FGJH Nr. 1/ 2019

Drejtor i Përgjithshëm
Prof. Dr. Artur SULA (Fakulteti i Gjuhëve të Huaja)
Kryeredaktore
Dr. Viola ADHAMI (Fakulteti i Gjuhëve të Huaja)
Redaktore shkencore
Prof. Asoc. Mirela PAPA (Fakulteti i Gjuhëve të Huaja)
Redaktorë
Prof. Asoc. Maklena NIKA; Dr. Albert SHEQI (Fakulteti i Gjuhëve të Huaja)

 

P Ë R M BA J T J A

5

F j a l ë h y r ë s e

Prof. Dr. Artur Sula

A R T I K U J

7
Ëndrra amerikane në dramën e Dejvid Memetit
Maks Daiu

 

17
Fotografia e shtypit si mjet i manipulimit
të opinionit publik gjatë konfliktit të Kosovës
Anida Kisi

29
Tipologjia e shqipërimeve në terminologjitë
e fushave bazë të dijes
Eda Shehu

40
Kontributi i teknologjisë në mësimin e letërsisë
Flavia Kaba

52
Tiparet mbisegmentale në letërsinë për fëmijë
dhe përkthimi i tyre në shqipe
Aida Alla

64
Funksionet ligjërimore të pasvendosjes së fjalisë së varur kohore
Erjon Agolli

 

78
Roli i tekstit letrar në mësimin e gjuhës së huaj
Sonila Alla

R E C E N S A

100
Shpërfaqja e poezisë ruse përmes përkthimit shqip
Shënime mbi monografinë «Shenja të munguara në letrat shqipe»
të autorit Korab Hoxha
Ymer Çiraku

104
Mbi monografinë «Studimi gjuhësor përqasës»
(Në pamje metodologjike, teorike e praktike) të autorit Artan Fida
Adi Beshaj

108
Mbi monografinë
«Ndikimi i anglishtes në shtypin shqiptar paskomunist»
të autores Irena Pata
Elida Tabaku

112

L I B R A  T Ë R I N J  S H K E N C O R Ë

118

A K T I V I T E T E  S H K E N C O R E  N Ë  FGJH

 

 

ËNDRRA AMERIKANE NË DRAMËN E SHKRIMTARIT DAVID MAMET

MAKS DAIU

Departamenti i Gjuhës Angleze

Fakulteti i Gjuhëve të Huaja, Universiteti i Tiranës

E-mail: [email protected]

 

Përmbledhje

David Mamet (lindur më 1947) është ndoshta në thelb më amerikani ndër dramaturgët bashkëkohorë të SHBA-së. Ai jo vetëm që ka zgjedhur si temën e tij madhore Amerikën dhe Ëndrrën e saj mitike, por edhe ka zgjedhur si formën e tij mjetet e shumëfishta të kulturës amerikane për të hulumtuar fuqinë e mitit kombëtar dhe ndërkombëtar të Amerikës. Shumica e dramave të tij merren me egon mashkullore, marrëdhëniet mashkullore, dhe cektësinë e jetëve dhe veprimtarive të karaktereve të tij mashkullore; shkaku themelor i kësaj cektësie është fuqia korruptuese e vlerave materiale dhe fiksimi amerikan pas parave. Fuqia dramatike kryesore e Memetit buron nga gjuha e tij, e ngjashme në njëfarë mënyre me atë të Herold Pinterit – e kursyer, e tërthortë, sugjestive, dhe që rrok ritmet dhe fjalorin e përditshëm të njerëzve të dëshpëruar. Memeti është konfirmuar si një nga zërat më origjinalë dhe më të rëndësishëm jo vetëm të brezit të tij por edhe në historinë e dramës amerikane. Ashtu si Artur Mileri para tij, edhe Memeti është moralist por jo moralizues. Të marra së bashku, dramat e tij përcjellin një ndjesi të qartë të asaj çka është humbur dhe çka duhet rifituar në shoqërinë amerikane dhe jetën private po ashtu. Dhe arti ka një rol parësor në atë akt rimëkëmbjeje.

Fjalët çelës: ëndrra amerikane, dramë, hulumtim, ligjërim

 

Abstract

David Mamet (born in 1947) is perhaps in essence the most American of contemporary U.S. playwrights. Not only has he chosen as his major subject America and its mythic Dream, but he has also employed his drama to explore the power of America’s national and international myth. The majority of his plays deal with the male ego, male relationships, and the shallowness of the lives and activities of his male characters; the underlying cause of this shallowness is the corrupting power of material values and the American obsession with money. Mamet’s main dramatic power comes from his language, similar in some ways to that of Harold Pinter – spare, oblique, inferential, and catching the everyday cadences and vocabulary of desperate people. Mamet has been confirmed as one of the most original and important voices not only of his generation but also in the history of American drama. Like Arthur Miller before him, Mamet is a moralist but not a moralizer. Taken together, his plays suggest a clear sense of what has been lost and what needs to be regained in American society and private life alike. And art is a primary agent in that act of recovery.

Keywords: American dream, drama, exploration, discourse.

 

FOTOGRAFIA E SHTYPIT SI MJET I MANIPULIMIT TË OPINIONIT PUBLIK GJATË KONFLIKTIT TË KOSOVËS

 

ANIDA KISI

Departamenti i Gjuhës Frënge

Fakulteti i Gjuhëve të Huaja, Universiteti i  Tiranës

E-mail: [email protected]

 

Përmbledhje

Ky studim synon të tregojë se në periudha konfliktesh apo krizash, pamjet që tregojnë ngjarjen sigurisht që ndikojnë në sensibilizimin e masave, por ato janë vazhdimisht të ekspozuara ndaj rrezikut të manipulimit apo të propagandës. Do të përpiqemi të nxjerrim në dukje se cilët janë faktorët që ndikojnë në paraqitjen e ngjarjes dhe se si fotografia ndikohet prej tyre, duke u ndalur në analizën e dy strategjive komunikuese, të cilat janë të pandara në kohe lufte: manipulimi dhe legjitimimi i ndërhyrjes. Jo pa qëllim kemi zgjedhur Luftën e Kosovës: kemi të bëjmë me një ngjarje shqiptare, me jehonë të fuqishme ndërkombëtare dhe mediatike, me kohëzgjatje të konsiderueshme kohore, e fotografuar dhe e komentuar përditshmërisht në mediat shqiptare, franceze dhe anglosaksone. Cilat janë çastet dhe teknikat më të favorshme për të ndikuar publikun? A është fotografia një dëshmitare apo një gënjeshtare? Këto janë disa nga pyetjet që kërkojmë t’u gjejmë përgjigjet duke u bazuar në analizën e fotografive të gazetave franceze Le Monde dhe Le Figaro dhe atyre shqiptare Shekulli dhe Koha Jonë të periudhës janar-qershor 1999. Studimi ynë ka karakter përshkrues dhe analizues, por aty ku na është dukur me interes, i kemi kushtuar vëmendje edhe përqasjes/krahasimit të dukurive të vërejtura.

Fjalët çelës: manipulim, shtyp, fotografi, konflikt

 

Abstract

This study aims to show that in times of conflict or crisis, the images that tell the story have an impact on the awareness of the masses, as they are constantly exposed to the risk of manipulation. We will try to highlight the factors involved in the presentation of the event and the way in which photography is influenced, focusing on the analysis of two strategies inherent to wartime communication, manipulation and legitimacy of the intervention. The conflict we are referring to is that of Kosovo, whose international media coverage was significant, spread considerably over time, photographed and commented on daily by the Albanian and Foreign media. Our study is descriptive and analytical. What aspects and what discursive strategies do influence the audience? The image, is it a witness or a manipulator? These are some of the questions we will address by exploiting the photos of the French newspapers Le Monde and Le Figaro and the Albanian newspapers Shekulli dhe Koha Jonë for the period from January to June 1999.

Keywords: manipulation, press, photography, conflict.

 

TIPOLOGJIA E SHQIPËRIMEVE NË TERMINOLOGJITË

E FUSHAVE BAZË TË DIJES

 

EDA SHEHU

Departamenti i Gjuhëve Sllave dhe Ballkanike

Fakulteti i Gjuhëve të Huaja, Universiteti i Tiranës

E-mail: [email protected]

 

 

Përmbledhje

Fjalët e shqipëruara në procesin e depërtimit dhe të ngulitjes në gjuhë shoqërohen nga përdorimi i termave të huaj që ato zëvendësojnë. Një pjesë e mirë e shqipërimeve nuk arrijnë ta fitojnë konkurrencën me termat e huaj dhe nguliten në gjuhë krahas këtyre të fundit. Por ka edhe plot raste kur shqipërimet arrijnë t’i zëvendësojnë me së miri termat e huaj duke i dhënë në këtë mënyrë komunikimit të specializuar, të shkruar e të folur, një fizionomi sa më shqipe.

Në ligjërimin e shkruar, sidomos në kategoritë e ndryshme të teksteve mësimore, vihen re kundërvënie në ciklet e ndryshme të shkollës, ku sipas rastit mbizotërojnë termat e shqipëruar para atyre të huaj dhe anasjelltas. Këtu do të vështrohen këto kategori tekstesh: 1) të nivelit fillor, i gjithë cikli nëntëvjeçar, ku zhvillohen disa lëndë bazë, si matematika. gjuha shqipe e ndonjë tjetër dhe ku përdoren termat bazë të fushave kryesore të dijes, 2) të nivelit të mesëm, ku në disa lëndë speciale mbizotërojnë termat e huaj, të cilët i zënë vendin termave të shqipëruar.

Në vijim të këtij punimi mëtojmë të thellojmë dhe zgjerojmë këtë problematikë, që lidhet me përdorimin e termave të shqipëruar në nivele të ndryshme të ligjërimit, duke shtrirë edhe në pasqyrimin e termave të shqipëruar në fjalorët terminologjikë, duke i krahasuar me shkallët e diferencuara të përdorimit në ligjërimin e shkruar e të folur, sidomos në kushtet e konkurrencës sinonimike të termave të shqipëruar me termat e huaj.

Fjalët çelës: probleme, terma, shqipërime, përdorim, pasqyrim

 

Abstract

Albanianised terms in the process of penetration and embeddedness in the language are accompanied by the use of foreign terms that they do replace. A good part of Albanianised terms fail to win the competition with foreign terms and are not embedded in language alongside with the latter. Anyway, there are many occasions when albanianised words succeed in replacing foreign terms, in order to give to the specialized, written and spoken communication a physiognomy as much Albanian as possible.

In the written discourse, in particular in the different categories of textbooks, where, at times, the Albanianised terms prevail over the foreign ones and vice-versa: 1) text categories of the primary education as e.g. mathematics, the Albanian language and any other, and where the basic terms of the main fields of knowledge are used, 2) text categories of the secondary level, where the foreign terms prevail, in particular in some specialised subjects, which take the place of the Albanianised terms. This paper professes to deal more profoundly and to extent this issue, related to the use of the Albanianised terms at various levels of discourse, including the presentation of such terms in the terminological dictionaries, by comparing them to the differential degree of use in the written and spoken discourse.

Keywords: issue, terms, albanianised terms, use, presentation

 

KONTRIBUTI I TEKNOLOGJISË NË MËSIMIN E LETËRSISË

 

FLAVIA KABA

Departamenti i Gjuhës Spanjolle

Fakulteti i Gjuhëve të Huaja, Universiteti i  Tiranës

E-mail: [email protected]

 

Përmbledhje

Në ditët e sotme, ndikimi i teknologjisë informatike dhe të komunikimit po bëhet gjithnjë e më gjithëpërfshirës në shumë fusha sociale. Edukimi dhe njohuria janë baza e zhvillimit njerëzor dhe janë e drejta themelore për çdo qenie njerëzore. Proceset inovative, në ditët e sotme, po bëhen gjithnjë e më shumë përbërës kryesorë të sistemit arsimor pasi studentët, duke qenë se shumica prej tyre janë pjesë e “migrantëve digjitalë”, po nxisin pedagogët që të përfshihen në botën e tyre, e cila ndryshon shumë shpejt dhe vazhdimisht. Edukimi fillon nga komunikimi. Brezi i tanishëm i studentëve po kërkon gjithmonë nga pedagogët që të marrin role të reja. Atyre u kërkohet të prezantojnë materialet e reja në një format të ri, më komunikues dhe të drejtpërdrejtë, përmes të cilit mund të jenë të arritshme dhe të shkëmbehen reciprokisht. Në fushën e letërsisë këto sfida forcojnë perspektivën që letërsia është në të njëjtën kohë një vend komunikimi dhe një shprehi e shprehjes artistike e krijuar përmes shkencës së gjuhësisë. Nevoja dhe arsyeja për zbatimin e teknologjisë informative në fushat dhe programet mësimore është të ndihmojmë studentët të bëhen drejtues dhe të suksesshëm në shoqërinë tonë, ku teknologjia po zhvillohet dita ditës. Duke argumentuar se teknologjitë e reja, mund të mbështesin më së miri mësimin e teknologjive të letërsisë në çdo nivel të studimit, pasi ofron shumë mundësi dhe e bën mësimin më produktiv për sa i përket përmirësimeve, artikulli propozon përfshirjen e teknologjive digjitale në literaturën e kurrikulës, duke qenë se teknologjia luan rol shumë të rëndësishëm në një fushë të tillë.

Fjalët çelës: teknologji, letërsi, multimedia, internet, etj.

 

Abstract

The impact of informatics and communication technology is nowadays becoming more and more inclusive in many social areas. This implementation does not ignore education either. Education and knowledge are the basis of human development and they are the fundamental right for every human being. Innovative processes are becoming the main components of the educational system as students, most of them being “digital migrants”, are urging their lecturers to be included in their world, which is quickly and continuously changing. Education starts from communication. The current generation of students is constantly asking lecturers to undertake new roles. They are asked to introduce the new materials in a new format, more communicative and direct, through which they can be accessible and exchanged mutually. In the field of literature these challenges reinforce the perspective that literature is at the same time a place of communication and an expression of artistic expression created through the science of linguistics. The need and reason for the implementation of information technology in educational areas and curricula is to help students become leaders and successful individuals in our society where technology is being developed day by day. Arguing that new technologies can significantly support the teaching of literature technologies at any level of study, as it provides many options and make teaching more productive in terms of improvements, the article proposes the inclusion of digital technologies in the curriculum’s literature, as technology plays a very important role in this field.

Keywords: technology, literature, multimedia, internet, etc.

TIPARET MBISEGMENTALE NË LETËRSINË PËR FËMIJË

DHE PËRKTHIMI I TYRE NË SHQIPE

AIDA ALLA

Departamenti i Gjuhës Angleze

Fakulteti i Gjuhёve tё Huaja, Kolegji AAB,

E-mail: [email protected]

Përmbledhje:

Tiparet mbisegmentale, si fenomene akustike të mbivendosura në tingujt e ligjërimit, studiohen nga fonetika. Megjithatë, tipare të tilla si toni, intonacioni, theksi, variacionet ne diksion, ndalesat etj. zëvendësohen me forma grafike kur ligjërimi i folur kthehet në formën e shkruar. Prania e tyre në letërsi është shumë e rëndësishme, duke pasur parasysh funksionet semantike të cila përcjellin. Ky studim ka për synim që fillimisht të studiojë mjetet grafike të cilat zëvendësojnë tiparet mbisegmentale si edhe të shqyrtojë funksionet e tyre në letërsi në tri romanet e para “Harry Potter”. Së dyti, variantet e përkthyera të tri romaneve të para “Harry Potter” në shqip do të shqyrtohen përmes një analize kontrastive, me qëllim që të vërtetojmë nëse aspekti grafik i tipareve mbisegmentale si edhe funksionet e tyre në letërsi janë ruajtur gjatë procesit të përkthimit, në mënyrë që lexuesi i vogël në tekstin e përkthyer të kuptojë shtresimet konotative të kuptimit në tekstin burimor.

Fjalët çelës: tipare mbisegmentale, mjete grafike, analizë kontrastive, efekti i njëjtë

Abstract:

Suprasegmental features, as acoustic phenomena imposed on speech sounds, can be considered a domain of phonetics. However, such features like tone, intonation, stress, variations in diction, pauses etc. are replaced by graphics when the spoken discourse is rendered into the written form. Their presence in literature is very important considering the semantic functions they entail. The aim of this paper is twofold. Firstly, it attempts to study the graphical tools that replace the suprasegmental features as well as their functions in literature in the first three Harry Potter novels. Secondly, the translated variants of Harry Potter into Albanian will be looked upon through the comparative analysis, with the aim of investigating whether the graphical aspect of suprasegmental features along with their functions are preserved during translation, so that the child reader of the target text receives the connotative layers of intended meaning.

Keywords: suprasegmental features, graphic tools, contrastive analysis, similar effect

 

FUNKSIONET LIGJËRIMORE TË PASVENDOSJES SË FJALISË SË VARUR KOHORE

ERJON AGOLLI

Departamenti i Gjuhës Angleze

Fakulteti i Gjuhëve të Huaja, Universiteti i  Tiranës

E-mail: [email protected]

Abstrakt

Fjalitë kohore të pasvendosura zakonisht diktojnë një model komunikimi me shkëmbime të shpeshta të radhës së bisedës midis bashkëbiseduesve. Ndryshe nga fjalitë kohore të paravendosuara, të cilat mund ta shtrijnë referencën e tyre si në kontekstin që e paraprin, ashtu edhe në atë që e pason periudhën ku ato bëjnë pjesë, fjalitë kohore të pasvendosura zakonisht kanë aktivitet të kufizuar brenda kufijve të periudhës. Gjithsesi, kjo nuk do të thotë se ato janë plotësisht të zhveshura nga funksionet ligjërimore. Duke qenë se këto fjali tregojnë përfundim mendimi, ato njëkohësisht sinjalizojnë edhe kalimin e radhës së bisedës nga një folës tek tjetri. Për më tepër, fjalitë kohore të pasvendosura kryejnë edhe funksione korrigjuese në ligjërim, të cilat sigurisht që mund të trajtohen përmes ballafaqimit sintaksor-semantik-pragmatik. Pra, në këtë punim do të arrijmë në përfundimin se, fjalitë kohore të pasvendosura nuk kanë gjithmonë funksion të lokalizuar brenda periudhës, por ato mund të krijojnë lidhje edhe me kontekstin që i paraprin duke kontribuar në koherencën dhe kohezionin e bisedës.

Fjalët Kyҫe

Fjali kohore, e pasvendosur, funksione ligjërimore

Abstract

Time clauses in final position usually dictate frequent turn-taking of interlocutors in a conversation. Unlike time clauses in initial position, which extend their reference onto the context preceding and/or following the complex sentence they are part of, time clauses in final position usually have a limited activity within the boundaries of the complex sentence. However, this doesn’t mean that they are completely devoid of any discourse functions. Because these clauses denote completion of thought, they simultaneously signal the exchange of turn from one speaker to the other participant/s in the conversation. What is more, time clauses in final position also play corrective functions in discourse, which can definitely be treated through the syntax-semantics-pragmatics interface. Thus, as we are going to conclude in this paper, time clauses in final position do not always play an exclusive local function in a complex sentence, instead they can create ties with the preceding context contributing to the coherence and cohesion of the conversation.

Key words: Time clause, final position, discourse functions

 

ROLI I TEKSTIT LETRAR NË MËSIMIN E GJUHËS SË HUAJ

 

SONILA ALLA

Fakulteti i Shkencave Mjekësore Teknike (ESP)

Universiteti i Mjekësisë

E-mail: [email protected]

Përmbledhje

Poezia në veçanti dhe teksti letrar në tërësinë e tij është një nga format më artistike të përdorimit të gjuhës. Krahas anës së tij artistike, padyshim që ky lloj teksti mund të gjejë përdorim të gjerë edhe në klasën e gjuhës së huaj duke u përdorur në forma të ndryshme, si në të folur ashtu edhe në të shkruar.

Vendi që zë teksti letrar në programet shkollore të mësimit të gjuhës së huaj mbetet ende i papërfillshëm dhe jo i mirëmenduar duke marrë parasysh edhe natyrën e aktiviteteve të propozuara në tekst. Në këtë pikë është detyra dhe privilegji i mësuesit të gjuhës që t’i japë rëndësinë dhe vendin që i takon tekstit letrar në procesin e mësimdhënies dhe mësimnxënies së gjuhës së huaj. Vendosja e herëpashershme e tekstit letrar në qendër të procesit mësimor sjell një sërë avantazhesh, sidomos në aspektin e motivimit të nxënësve dhe në krijimin e një ambient tërheqës për zhvillimin e orës së mësimit.

Fjalët çelës: poezi – imagjinatë – motivim – kreativitet – shprehi në të folur

 

Abstract

Literary text in general and poetry in particular is one of the artistic forms of the language use. Apart from its artistic form, this kind of text can be widely used even in foreign language classes in different ways, either in spoken or written language. The place that literary text occupies in school programs of foreign languages still remains negligible considering the nature of the activities proposed in the text. In this point, it’s the duty and privilege of the foreign language teacher to give the right importance to the literary text during the process of learning and teaching of a foreign language. Frequently placing the literary text in the centre of teaching and learning brings forth numerous advantages, especially in the aspect of motivating students and creating an attractive environment during this process.

Keywords: poetry, literary text, motivation, creativity, spoken language.