Revista 2

BORDI EDITORIAL

Drejtor i Përgjithshëm
Prof. Dr. Artur SULA (Fakulteti i Gjuhëve të Huaja)
Kryeredaktore
Dr. Viola ADHAMI (Fakulteti i Gjuhëve të Huaja)
Redaktore shkencore
Prof. Asoc. Mirela PAPA (Fakulteti i Gjuhëve të Huaja)
Redaktorë
Prof. Asoc. Maklena NIKA; Dr. Albert SHEQI (Fakulteti i Gjuhëve të Huaja)

PËRMBAJTJA

ar t i k u j

Kalke togfjalësore dhe sintaksore

në gjuhën shqipe

Brunilda Dashi

Bilinguizmi: Nga fëmijëria në

moshën madhore

Aida Zoto

Mësimi i gjuhëve të huaja në shkollat

shtetërore të Shqipërisë

Alva Dani

Prirje hermetike dhe përkime letrare mes

Zorbës dhe Ungaretti-t

Flavia Kaba

A janë përkthyesit profesionistë specie në

zhdukje për shkak të teknologjisë?

Anna Maria Vasili

Implementimi i materialeve autentike në kurset e gjuhës së huaj

tekniko-shkencore dhe teknikat që ndihmojnë në përvetësimin e

elementëve të saj gjuhësore

Sonila Piri

Enkela Dalipi

Rëndësia e dosjes për vlerësimin e nxënësve në

gjuhë të huaj

Emilda Roseni

Miranda Ereni

Vendi i greqizmave në terminologjinë shkencore

Entela Vouliu

Vëzhgime mbi fjalët vendëse dhe sivendëse në

shqipe, të pasqyruara në fjalorët shqip-rusisht

e shqip-anglisht

Eda Shehu

124

Kontributi i alfabetit dhe i fjalorit të «bashkimit»

në lëvrimin dhe zhvillimin e gjuhës shqipe.

Marinela Prifti

112

li b r a t ë r i n j s h k e n c o r ë

130

AKTIVITETE SHKENCORE NË

FAKULTETIN E GJUHËVE TË HUAJA

KALKE TOGFJALËSORE DHE SINTAKSORE NË GJUHËN SHQIPE

Prof. Brunilda Dashi

Departamenti i Letërsive dhe Kulturave moderne

Fakulteti i Letërsisë dhe i Filologjisë

Sapienza Universiteti i Romës, Itali

E-mail: [email protected]

PËRMBLEDHJE

Ky studim analizon kalket togfjalësore dhe sintaksore në gjuhën shqipe të frymëzuara nga modele të gjuhës italiane. Meqenëse huazimi dhe kalku janë dy fenomene gjuhësore të mëvetësishme, që aktivizohen natyrshëm në kushtet e ndërndikimit të gjuhëve në kontakt, paraqitja e shkurtër dhe përqasja e tyre në këtë punim synon të nxjerrë në pah arsyet që e shtyjnë shqipfolësin të kalojë nga fenomeni i rëndomtë i huazimit të leksemave të modelit tek ai, më kompleks, i përkthimit të tyre me material gjuhësor vendës, duke respektuar strukturën dhe semantikën e gjedhes. Përgjithësisht dukuria e kalkut është prodhimtare në shqipe dhe paraqet një gamë të gjerë lentimi, ku nuk mungojnë risitë kategoriale që nuk sugjerohen nga modeli por që diktohen nga historia e vetë gjuhës amtare. Në krahasim me tipologjitë e tjera të kalkeve strukturore, kalket togfjalësore dhe sintaksore, për shkak të specifikës së formimit e të përdorimit të tyre, përbëjnë kategorinë më pak të lëvruar të këtij fenomeni të ndërndikimit gjuhësor. Ndeshen kryesisht në organet e shtypit e në televizion dhe nuk janë regjistruar në fjalorët shpjegues, pra nuk janë pranuar nga norma letrare. Sidoqoftë, kalket togfjalësore të përmendura në këtë studim po bëhen gjithmonë e më të pranishme në shqipe, disa prej tyre hasen shpesh në përditshmërinë e shqipfolësve, ndërsa kalket sintaksore janë vërtet sporadike. Hulumtimi i këtyre kalkeve vë në dukje veçoritë dhe përshtatshmërinë e lentimeve, ndërkohë synon të jetë dëshmi në të ardhmen e qëndrueshmërisë së tyre në gjuhën marrëse.

Fjalët çelës: huazim, kalk, leksemë

ABSTRACT

The following study analyzes syntagmatic and syntactic calques in the Albanian language under the influence of Italian linguistic models. In view of the difference between linguistic borrowings and calques, both of which activate naturally within the mutual influence of languages in contact with one another, a brief presentation of these phenomena is illustrated in this research paper along with a comparison of the two. The study’s purpose is to highlight the reasons leading the Albanian speaker to shift from the ordinary phenomenon of a linguistic borrowing to a more complex one, namely the translation of foreign lexemes with the aid of native linguistic material, while preserving the structure and the semantic meaning of the foreign models. Overall the appearance of calques proves to be fruitful in Albanian and offers a wide range of new words that do not lack linguistic innovations not deriving from the foreign model, but from the history of the receiving native language. When dealing with linguistic influence among languages, the syntagmatic and syntactic calques, unlike other types of structural calques, represent the most neglected field. The press and television broadcasting are the media where these phenomena are commonly found, yet these words are not registered in explanatory dictionaries. Hence, they are not accepted by the literary norm. Nonetheless, the syntagmatic calques presented in this paper are becoming increasingly current in the Albanian language. Some of them can be found in the day-to-day life of Albanian speakers, whereas other syntactic calques are indeed sporadic. The examination of these lexemes demonstrates the peculiarities and the adequacy of these linguistic creations, and at the same time it intends to become a future account of their stability in the receiving language.

Keywords: borrowing, calque, lexeme

BILINGUIZMI: NGA FËMIJËRIA NË MOSHËN MADHORE

Ma. Aida Zoto

Departamenti i Gjuhëve dhe Letërsisë

Fakulteti i Shkencave Humane dhe i Komunikimit Gjuhësor

KU LOGOS

E-mail: [email protected]

PËRMBLEDHJE

Bilinguizmi, ky fenomen shumëdimensional, i pranishëm në çdo vend të botës, në të gjitha klasat e shoqërisë dhe në të gjitha grup-moshat, na lejon studimin e afërsisë gjuhësore, funksionimin e trurit të njeriut, sjelljen sociale, organizimin e shoqërisë dhe formësimin e sistemeve arsimore. Duke marrë parasysh se përvetësimi i gjuhës së dytë apo dhe të tretë ka ndodhur në kohë të ndryshme të jetës së tyre dhe jo domosdoshmërisht në fëmijërinë e hershme, ai cilësohet si një fenomen fiziologjik dhe mendor dhe shfaqet kur dy njerëz ose dy komunitete që përdorin kode të ndryshme komunikimi dëshirojnë të hyjnë në kontakt, duke shkëmbyer mesazhe me anë të përdorimit të një kodi të përbashkët. Në këtë artikull paraqitet një përqasje teorike e fenomenit të bilinguizmit përmes rishikimit të literaturës kombëtare dhe ndërkombëtare lidhur me qëndrimet dhe gjetjet e studimeve të ndryshme të zhvilluara në disa shtete. Përshkrimi dhe vlerësimi i faktorëve kryesorë, individualë dhe shoqërorë, të bilinguizmit e studiojnë atë si: a) fenomen individual bazuar në moshën në të cilën individi ekspozohet ndaj gjuhës së dytë (cilët individë konsiderohen dygjuhësh/bilingë dhe si b) fenomen shoqëror (cilat janë kushtet politike, ekonomike, kulturore, ideologjike dhe a ka përfitime apo dëmtime tek individi dygjuhësh).

Së fundmi, lexuesit – si ata njëgjuhësh, asht edhe ata dygjuhësh të grupmoshave dhe nënkategorive të ndryshme të bilinguizmit – do të njihen me disa nga përfitimet që sjell ekspozimi ndaj bilinguizmit në aspekte të ndryshme personale dhe sociale.

Fjalët çelës: bilinguizmi, format e bilinguizmit, faktorët e bilinguizmit

ABSTRACT

Bilingualism, this multidimensional phenomenon, present in every country, in all society classes and in all age groups, allows us to study linguistic proximity, human brain functioning, social behavior, organization of society and educational systems. Given that second or third language acquisition happens at different times of their life and not necessarily in early childhood, it is termed a physiological and mental phenomenon and occurs when two people or two communities using different communication codes want to communicate with each other by using a common communication code. This article presents a theoretical approach to the phenomenon of bilingualism through the review of international literature regarding the attitudes and findings of various studies developed in some states. Description and assessment of the main, individual and social factors of bilingualism study it as well as: a) an individual phenomenon based on the age at which the individual is exposed to the second language (which individuals are considered bilingual and b) as a social phenomenon (what are the political, economic, cultural, ideological conditions and whether there are any benefits of exposure to bilingualism). Finally, readers – monolinguals and bilinguals of the ages and sub-categories of bilingualism – will be acquainted with some of the benefits of exposure to bilingualism in personal and social aspects.

Keywords: bilingualism, forms of bilingualism, bilingualism factors

MËSIMI I GJUHËVE TË HUAJA NË SHKOLLAT SHTETËRORE TË SHQIPËRISË NË VITIN E PARË TË ÇLIRIMIT (1945-1946)

Dr. Artan Fida

E-mail: [email protected]

PËRMBLEDHJE

Artikulli paraqet një panoramë pothuajse të plotë, mbi bazën e të dhënave arkivore, të shkollave shtetërore të vendit, sipas cikleve, gjuhëve, mësuesve që dhanë mësim, teksteve shkollore që u përdorën në mësimdhënie në vitin 1945-1946 – viti i parë shkollor pas luftës.

Fjalët çelës: histori arsimi, histori e mësimit të gjuhëve të huaja, mësues e tekste të gjuhëve të huaja

ABSTRACT

This article presents a nearly complete overview, based on archival documents, of the foreign languages teaching in Albanian state schools during the year 1945-1946, the first academic one after the WW2, according to: the school levels, the languages taught, the textbooks used and the teachers involved.

Keywords: foreign language teaching history, foreign language teachers, foreign language textbooks, history of education in Albania

PRIRJE HERMETIKE DHE PËRKIME LETRARE

MES ZORBËS DHE UNGARETTI-T

Dr. Alva Dani

Fakulteti i Gjuhëve të Huaja

Universiteti “Luigj Gurakuqi”

[email protected]

PËRMBLEDHJE

Poezia e Zef Zorbës është pjesë e asaj që quhet në letërsinë shqipe, “Letërsia e sirtareve”, një emër i fuqishëm i së cilës është edhe Zorba. Studion në Itali, ku admiroi dhe përktheu hermetikët italianë, mes tyre Ungaretti-n. Poezia e Zorbës është e mbyllur, e ngjeshur deri në abstragim, tepër intensive, e si pasojë e errët dhe hermetike. Nga këtu priremi të mendojme se ajo që e përbashkon me poezinë e Ungaretti-t është poezia e pastër, poezia e zhveshur deri ne palcë, me nëntekst tejskajshmërisht të pasura, një poezi që ndriçon elementet ndjenjësore duke zbehur ato racionale. Mënyra se si Zorba i qaset objektit poetik, mënyra e shtjellimit të motiveve dhe mënyra e të kuptuarit poezinë bën që të përkojë mjaftueshëm me hermetikët italianë e në mënyrë të veçantë me Ungaretti-n. Kemi një dendësi vëzhgimesh meditative që lidhen me jetën, me vdekjen, me tmerret e kaluara në kurriz nga diktatura, me vuajtjen, me ekzistencën, përjetime të cilat i provoi vetë Ungaretti në të njëjtën mënyrë në frontin e luftës, ku ishte ushtar, ku i mbijetoi vdekjes dhe tmerrit, ku gjithçka ishte esencë, thelbësore dhe ekzistenciale. Përtej një qasjeje të mundshme, mes Zorbës dhe hermetikut italian, duhet të theksojmë se Zorba shquhet për origjinalitetin e poezisë së tij. Ruan elemente të vyera të gegërishtes, duke i veshur me petkun e shqipes letrare zyrtare. Ruan një botëkuptim të tijin personal dhe beson deri në amëshim tek arti i pashkatërrueshëm i fjalës.

Fjalët çelës: fjala, ekzistencë, hermetike, letërsi, poezi

ABSTRACT

Zef Zorba’s poetry is part of what is called in Albanian literature, “Literature of drawers”, in which Zorba is a powerful name. He studies in Italy, where he admired and translated the Italian Hermetics, among whom was Ungarett. Zorba’s poetry is closed, compressed to abstraction, an extremely intense one, and as a consequence, a dark and hermetic poetry. This leads us to think that what unites it with Ungaretti’s poetry is a pure poetry, a bare-to-pop poetry, full of extremely rich subtexts, a poem that illuminates sensible elements by fading the rational ones. The way Zorba approaches the poetic object, the way he explains the motives and the way he understands poetry makes his poetry considerably join the Italian hermetics and especially Ungaretti. There is a range of meditative observations relating to life, death, the horrors experienced by the dictatorship, suffering, existence, the same experiences that Ungaretti had during the war, where he was a soldier, where he survived death and horror, where everything was essence, was essential and existential. Beyond a possible approach between Zorba and the Italian hermetic, it must be highlighted that Zorba is famous for his poetry originality. He preserves priceless elements of the Gheg, by coating them with the official literary Albanian. He preserves his own point of view and he believes until eternity in the inextricable art of speech.

Keywords: existence, hermetic, Literature, poetry, word

A JANË PËRKTHYESIT PROFESIONISTË SPECIE NË ZHDUKJE PËR SHKAK TË TEKNOLOGJISË?

Anna Maria Vasili

Departamenti i Gjuhës Angleze

Fakulteti i Gjuhëve të Huaja, Universiteti i Tiranës

E-mail: [email protected]

PËRMBLEDHJE

Në kohët moderne që po jetojmë, krahas përkthimit njerëzor të bërë nga njeriu, herë-herë përdoret dhe përkthimi automatik, të cilin teknologjia e mundëson me krijimin dhe përmirësimin e vazhdueshëm të programeve të ndryshme të përkthimit. Në shoqëritë post-moderne, globaliste, konsumiste, ritmi i shpejtë i jetës dhe i biznesit gjithashtu, ka nevojë për përkthimin e materialeve voluminoze në njësi shumë të shkurtra kohore e kjo është ndoshta edhe arsyeja se përse po kërkohet të përdoret përkthimi automatik për të bërë përkthime të cilat nëse do të bien në dorën e një lexuesi të kualifikuar, sigurisht që jo vetëm do të tingëllojnë si përkthime fjalë për fjalë, por dhe në shumë raste, do të jetë vështirë të dalë kuptimi i tyre i vërtetë, për të mos thënë një pjesë e madhe e fjalive do të jenë një keqkuptim i madh krahasuar me origjinalin. Prandaj, megjithëse prirja e botës po shkon drejt robotizimit, përkthimi duhet të mbetet në listën e atyre profesioneve të cilat inteligjencën artificiale duhet ta konsiderojnë si ndihmëse, por të jenë ekskluzivitet vetëm i inteligjencës njerëzore, të kenë shpirt dhe ndjenja humane në çdo mesazh që transmetojnë apo dhe saktësi teknike kur bëhet fjalë për përkthime shkencore.

Fjalët çelës: e ardhmja, krijimtari, përkthim automatik, përkthyes profesionist, robotizim, teknologji

ABSTRACT

In the modern era we are living in, in addition to human translation man by man, automatic translation is time after time used, which technology enables with the continuous creation and improvement of various translation programs. In post-modern, globalist, consumerist societies, the fast pace of life and also businesses may need to translate voluminous materials in very short units of time, and this is probably the reason why automatic translation is required to make translations which if they fall into the hands of a qualified reader, not only will it sound like mot-à-mot translation, but also in many cases, it would be difficult to come up with its true meaning, not to mention a large part of the sentences would be a great misunderstanding compared to the original. Therefore, although the world trend is moving toward robotisation, translation has to remain on the list of those professions that should consider artificial intelligence as an aid, and only an exclusivity of human intelligence, in order for them to transmit their spirit and feelings in every message they convey and of course, technical accuracies when it comes to scientific translations.

Keywords: automated translation, creativity technology, professional translator, robotisation, the future

IMPLEMENTIMI I MATERIALEVE AUTENTIKE NË KURSET E GJUHËS SË HUAJ TEKNIKO-SHKENCORE DHE TEKNIKAT QË NDIHMOJNË NË PËRVETËSIMIN E ELEMENTËVE TË SAJ GJUHËSORE

Dr. SONILA PIRI

Departamenti i Gjuhës Italiane

Fakulteti i Gjuhëve të Huaja, Universiteti i Tiranës

E-mail: [email protected]

Dr. ENKELA DALIPI

Departamenti i Gjuhës Italiane

Fakulteti i Gjuhëve të Huaja, Universiteti i Tiranës

E-mail: [email protected]

PËRMBLEDHJE

Në sajë të hulumtimeve që kemi kryer është vënë re që vitet e fundit është rritur interesi për mësimdhënien e gjuhës së huaj tekniko-shkencore. Në këtë kuadër edhe shkollat e larta në Shqipëri kanë përshtatur kurrikulat duke ofruar lëndë të gjuhës së huaj tekniko-shkencore, por botimet që ofron tregu për këtë fushë nuk janë të mjaftueshme dhe shpesh nuk i përgjigjen kërkesave të mësimdhënësve e mbi të gjitha nevojave të studentëve. Duke vlerësuar nevojat imediate dhe të ardhme të studentëve, mësimdhënësit mund të përdorin në kurset e tyre materiale autentike tekniko-shkencore. Teknikat që do të përdoren gjatë didaktizimit të teksteve duhet të jenë të shumëllojshme e të renditura në vartësi të fazave që ndjekin njësitë didaktike. Në këtë punim janë ilustruar tipologji të ndryshme ushtrimesh që mund të përdoren në tekstet tekniko-shkencore për të ndihmuar të kuptuarit dhe që aftësojnë në leximin e tyre; nxisin reflektimin dhe krijimin e hipotezave për njohjen dhe përvetësimin e fenomeneve të posaçme leksikore e morfosintaksore që karakterizojnë gjuhën tekniko-shkencore.

Fjalët çelës: didaktizim i tekstit, gjuhë tekniko-shkencore, materiale autentike, teknika ushtrimesh

ABSTRACT

Based on the research conducted, we have found out that there is an increased interest recently for teaching foreign languages for specific purposes, namely for science and technology. In this context, universities in Albania have adjusted their curricula to offer foreign languages for science and technology purposes, but the publications/books that the market offers on this domain are not sufficient and often do not respond to the requirements/demand of teachers, and above all to those of the learners. After analyzing the immediate needs of the students and their future, teachers can use in their teaching practice authentic materials from the science and technology domain. The techniques to be used in teaching those texts must be diverse and rendered based on the stages or steps that comprise of each unit. This paper illustrates various types of exercises that can be used with texts for science and technology in a foreign language, in order to help understanding and to provide reading skills; to prompt reflection and to come up with a hypothesis for identifying and acquiring particular lexical and morpho-syntactic phenomena that characterize the language of science and technology texts.

Keywords: authentic materials, didactic text, exercises and techniques, language for specific purposes

RËNDËSIA E DOSJES PËR VLERËSIMIN E NXËNËSVE NË GJUHË TË HUAJ

Dr. Emilda Roseni

Universiteti Aleksandër Moisiu, Durrës

Email: [email protected]

Dr. Miranda Enesi

Universiteti Aleksandër Moisiu, Durrës

Email: [email protected]

PËRMBLEDHJE

Debati mbi zgjedhjen e mjeteve të duhura të vlerësimit dhe testimit synon të ndryshojë e përmirësojë si teknikat vlerësuese të mësuesit, ashtu edhe vetë politikat e vlerësimit të një shteti.Në Shqipëri nuk i është dhënë rëndësia e duhur vlerësimit të nxënësit edhe pse në botë ka debate të shumta lidhur me këtë problematikë. Për të risjellë këtë çështje jetike në fokus të sistemit të mësimdhënies është kryer ky studim mbi rëndësinë që paraqet dosja profesionale për vlerësimin e nxënësit në gjuhë të huaj. Vlerësimi i aftësive komunikuese në mënyrë të standardizuar është shumë më tepër kompleks krahasuar me vlerësimin e korrektesës gramatikore apo leksikore.Pavarësisht kësaj, shumë studiues dhe ekspertë të mësimdhënies janë duke kërkuar, gjetur e hartuar mënyra të reja vlerësimi.Këto mënyra të reja synojnë përfshirjen e teknikave të vlerësimit të aftësive komunikuese. Përpos të gjithave, objektivi final i këtij ndryshimi mbetet të komunikuarit në mënyrë efikase, qoftë ky komunikim në të shkruar dhe të lexuar apo dhe në të folur e dëgjuar. Rrjedhimisht, të gjitha aftësitë gjuhësore kanë nevojë të vlerësohen me kujdes dhe përpikëri në mënyrë të tillë që nxënësit të arrijnë t’i përmirësojnë këto aftësi në të ardhmen. Kjo dosje profesionale merr përsipër të prezantojë çështje dhe përvoja që kanë të bëjnë me vlerësimin dhe testimin e njohurive të gjuhës së huaj nga nxënësit, të zbulojë problematikat e hasura nga mësuesit gjatë procesit të vlerësimit të njohurive të nxënësve të tyre, të pasqyrojë problematikat e hasura nga vetë nxënësit gjatë matjes dhe vlerësimit të aftësive të tyre nga mësuesit dhe nga njëri-tjetri si dhe të ofrojë rekomandime mbi mënyrat e teknikat më të mira dhe të drejta të testimit e vlerësimit të njohurive gjuhësore në gjuhën e huaj në shkollat shqiptare.

Fjalët çelës: gjuhë e huaj, mësues, nxënës, testim, vlerësim

ABSTRACT

The debate over the choice of appropriate assessment and testing tools aims to change and improve both the teacher’s assessment techniques and the state’s own assessment policies. In Albania, the importance of student assessment has not been given due importance, although there are many debates in the world regarding this issue. In order to bring this vital issue back to the focus of the teaching system, this study was conducted on the importance of the professional dossier for student assessment in foreign languages. Evaluating standardized communication skills is much more complex compared to evaluating grammatical or lexical correctness. Despite this, many researchers and teaching experts are looking for, finding and designing new ways of assessment. These new ways aim to incorporate communication skills assessment techniques. After all, the ultimate goal of this change remains to communicate effectively, whether this communication is in writing and reading or in speaking and listening. Consequently, all language skills need to be carefully and accurately assessed in such a way that students are able to improve these skills in the future. This professional file undertakes to present issues and experiences related to the assessment and testing of foreign language knowledge by students, to discover the problems encountered by teachers during the process of assessing the knowledge of their students, to reflect the problems encountered by the students themselves when measuring and evaluating their skills by teachers and each other and to provide recommendations on the best and right ways and techniques of testing and evaluating language skills in the foreign language in Albanian schools.

Keywords: assessment, foreign language, students, teachers, testing

VENDI I GREQIZMAVE NË TERMINOLOGJINË SHKENCORE

Dr. Antela Voulis

E-mail: [email protected]

PËRMBLEDHJE

Greqishtja është një gjuhë që gjithmonë i ka dhënë njerëzimit në shkencë, kulturë dhe art. Terminologjia e saj zbatohet kudo, nga mikro te makro-kozmosi, nga filozofia te ekonomia. Ne me të vërtetë mund të përkthejmë tekste të ngarkuara me terma shkencorë grekë, por ose do t’i perifrazojmë në gjuhën tonë (ato jo të ngulitura mirë në shqipe), gjë që do të çonte në shtrirjen ose zgjerimin e tekstit origjinal, ose do t’i lëmë termat siç janë. Në çdo përkthim, është mirë që përkthyesi të mbajë parasysh publikun të cilit i drejtohet. Një publik i specializuar në një fushë të veçantë e ka të vështirë të pranojë një përkthim vulgar, ashtu si masa e zakonshme (populli) e ka shumë të vështirë, në mos të pamundur, të pranojë ose të kuptojë një përkthim tejet teknik. Në këtë artikull nxjerrim në pah probleme të përkthimit të termave grekë në gjuhën shqipe. Si korpus gjuhësor na ka shërbyer ligjërata e ekonomistit dhe politikanit të madh grek z. Ksenofon Zolotas, ligjëratë të cilën e ka mbajtur më 2.10.1959 në Nju-Jork para Bankës Ndërkombëtare për Rindërtim dhe Zhvillim. Duke qenë se kjo ligjëratë e rrallë, e cila patjetër që mund të ketë hyrë në analet e gjuhësisë, ekonomisë e diplomacisë greke, na ra në dorë, ne e kemi sjellë në shqipe në dy variante: përkthimi i parë i qëndron më pranë origjinalit (tekst i kuptueshëm vetëm nga specialistët), ndërsa i dyti mëton t’i përshtatet pritshmërive të një publiku sa më të gjerë. Në fund do të tregojmë përparësitë e secilit variant përkthimi.

Fjalët çelës: terminologji, terma shkencorë, përkthim, gjuhë

ABSTRACT

Greek is a language that has always given humanity in science, culture and art. Its terminology applies everywhere, from the micro to the macro-cosmos, from philosophy to economics. We can really translate texts loaded with Greek scientific terms but either we will paraphrase them in our own language (those not well embedded in Albanian), which would lead to extension or expansion of the original text, or we shall leave the terms as they are. In any translation, the translator is good at keeping in mind the audience s/he is addressing. A public specializing in a particular field finds it difficult to accept a vulgar translation, just as the ordinary mass (the people) find it very difficult, if not impossible, to accept or understand a highly technical translation. This article highlights the problems of translating Greek terms into Albanian. The lecture of the great Greek economist and politician Mr. Ksenofon Xenophon served us as a linguistic corpus, lecture which he held on November 2, 1959 in New York before the International Bank for Reconstruction and Development. Since this rare lecture, which may have entered the annals of Greek linguistics, economics and diplomacy, has come to our disposal, we have brought it into Albanian in two variants: The first translation is closer to the original (text only understood by specialists!), While the second tends to fit the expectations of a wider audience. At the end we show the advantages of each translation variant.

Keywords: language, scientific terms, terminology, translation

VËZHGIME MBI FJALËT VENDËSE DHE SIVENDËSE NË SHQIPE, TË PASQYRUARA NË FJALORËT SHQIP-RUSISHT E SHQIP-ANGLISHT

Prof. Asoc. Dr. Eda Shehu

Departamenti i gjuhëve Sllave e Ballkanike

Fakulteti i Gjuhëve të Huaja

E-mail: [email protected]

PËRMBLEDHJE

Në këtë studim trajtohen fjalët vendëse dhe sivendëse, të cilat i përkasin gjuhës standarde. Si klasë e veçantë njësish leksikore (emërtuese), kanë specifikën e tyre të përdorimit në çdo gjuhë dhe spikasin sidomos në përfshirjen e tyre në fjalorët dygjuhësh. Grup me interes, por edhe më problematik, përbëjnë ato fjalë vendëse apo sivendëse që paraqesin vështirësi në gjetjen e gjegjësve të tyre në gjuhën marrëse, çka dëshmohet edhe nga format e përkthimit të tyre. Vlera e studimit të këtyre fjalëve është me interes të veçantë në procesin e të mësuarit të një gjuhe si gjuhë e huaj, në hartimin e fjalorëve etj.

Fjalët çelës: fjalë vendëse, fjalë sivendëse, fjalor dygjuhësh

ABSTRACT

This study focuses on local and equivalent words, which belong to a standard language. As a separate class of lexical (denominator) items, they constitute the specificity of use in each language and stand out in particular their involvement in bilingual dictionaries. Interest group, but also more problematic, constitute local or equivalent words that present difficulties in finding their subjects in the receiving language which is also evidenced by the forms of their translation.

The value of studying these words is of particular interest in the process of learning a language as a foreign language, in compiling dictionaries, etc.

Keywords: bilingual dictionaries, local and equivalent words

KONTRIBUTI I ALFABETIT DHE I FJALORIT TË «BASHKIMIT» NË LËVRIMIN DHE ZHVILLIMIN E GJUHËS SHQIPE

Ma. Marinela Prifti

Departamenti i Gjuhës Italiane

Fakulteti i Gjuhëve të Huaja, Universiteti i Tiranës

E-mail: [email protected]

PËRMBLEDHJE

Objekt i këtij punimi është veprimtaria e shoqërisë «Bashkimi», përkatësisht hartimi i alfabetit (një element thelbësor për një gjuhë që shkruhet për herë të parë) dhe i fjalorit të saj. Për këtë qëllim, punimi zhvillohet në një perspektivë historike, ku qasja diakronike na mundëson të përshkruajmë sfondin historik (Hyrja) në të cilin kemi vendosur veprimtarinë e kësaj shoqërie dhe situatën e gjuhës shqipe në këtë moment historik. Punimi është konceptuar në pesë seksione, secila me një interes të veçantë mbi një çështje të caktuar: Shqipja dhe alfabetet e saj para vitit 1879; Kongresi i Manastirit dhe alfabeti njësues; Alfabeti i «Bashkimit» dhe kritika e kohës; Tradita e fjalorëve dygjuhësh deri në vitin 1908 dhe Fjaluer i Rii i Shcypes. Secila më vete dhe të gjitha në kohezion me njëra-tjetrën, pjesët synojnë të risjellin një panoramë të qartë mbi rolin e alfabetit të «Bashkimit» në ruajtjen dhe lëvrimin e gjuhës shqipe, mbështetjen e tij në shkronjat latine si një mjet që i vë shqiptarët në kontakt me botën moderne perëndimore, ndërsa hartimin e fjalorit si një vlerë të shtuar në dialektologjinë dhe leksikografinë shqiptare dhe një lëndë të vlefshme për studimet mbi gjuhën shqipe dhe studimet krahasuese me gjuhë të tjera.

Fjalët çelës: alfabet i njësuar, alfabeti latin, debati mbi alfabetin, fjalori i «Bashkimit», Kongresi i Manastirit

ABSTRACT

The object of this paper is the activity of the society «Bashkimi», respectively the drafting of the alphabet (an essential element for a language written for the first time) and its vocabulary. For this purpose, the paper is developed in a historical perspective, where the diachronic approach enables us to describe the historical background (Introduction) in which we have placed the activity of this society and the situation of the Albanian language at this historical moment. The paper is conceived in five sections, each one with a special interest in a particular issue: Albanian language and its alphabets before 1879; Monastery Congress and the unifying alphabet; The alphabet of «Bashkimi» and the critique of that time; The tradition of bilingual dictionaries until 1908 and the New Dictionary of Shcypa. Each separately and all in cohesion with each other, the pieces aim to bring back the clear panorama on the role of the alphabet of «Bashkimi» in the preservation and delivery of the Albanian language, its support in Latin letters as a tool that puts Albanians in contact with the modern western world, while compiling the dictionary as an added value in Albanian dialectology and lexicography and a valuable subject for studies on the Albanian language and comparative studies with other languages.

Keywords: debate on the alphabet, Latin alphabet, Monastery Congress, unified alphabet, «Union» dictionary